NÚTÍMA ÍSRAEL OG SPÁDÓMAR BIBLÍUNNAR

Ísrael í fréttunum
Atburðirnir við botn Miðjarðarhafsins eru greinilega í brennidepli heimsfréttanna
í dag, bæði af stjórnmála-, trúar- og fjárhagslegum ástæðum. Þetta er sérstaklega
áberandi í Bandaríkjunum. Gyðingar, jafnt sem kristnir og múhameðstrúarmennn líta á
þróun mála í Austurlöndum nær sem boðbera heimsendis í því formi sem við þekkjum
hann. Dagblaðið hér, Napa Valley Register, birti grein 28. júní, 2006, sem hafði að
yfirskrift að atburðirnir við botn Miðjarðarhafsins væru undirbúningur fyrir
Harmageddon.1 ,,Fyrir kristna menn er framtíð Ísraelsríkis lykillinn að lokaatburðum
heimssögunnar” segir höfundurinn. ,,Við bíðum eftir því að Jesús komi aftur til að buga
hervald Satans og vera í forsæti á degi dómsins þar sem úrslitaspurningin er: ,,Hvernig
hefur þú komið fram við Gyðingana?””
Þessi skoðun hefur leitt til þess að margar kirkjudeildir hafa sameinað krafta sína
til að búa heiminn undir þennan mikilvæga atburð. Árið 2005 komu 400 prestar frá
mörgum stærstu evangelísku kirkjudeildunum saman til að leggja lokadrögin að stofnun 5
milljón nýrra kirkna um allan heim á næstu 10 árum til að flýta fyrir því að lokafyrirmæli
Jesú um boðun fagnaðarerindisins næði fram að ganga. Síðastliðið sumar fóru
svo u.þ.b. 3500 manns til Washington-borgar í því skyni að hvetja Þingið til að styðja við
Ísrael í baráttu þess við Hesbolla í Líbanon. Þessi hreyfing hefur einnig ráðið lögfræðing,
sem er Gyðingur með góð sambönd við áhrifamenn í þinginu, til að halda uppi þrýstingi á
þingmenn varðandi málefni Ísraels. Öll eftirgjöf á landi til ,,óvinanna” brýtur í bága við
vilja Guðs og má því ekki eiga sér stað. Guð hefur sýnt vilja sinn í þessum efnum með
því að refsa þeim forsætisráðherrum sem hafa látið af hendi land Gyðinga til óvinanna:2
Yitzak Rabin var myrtur og Aríel Sharon fékk slag og er enn í dái. Fjölmiðlar eins og
dagblöð, útvarp, sjónvarp og ,,netið” hafa fylgst með þessari þróun mála með athygli og
tileinkað því talsverðan tíma og rými, einkum síðastliðin 2-3 ár.
1 Louis Sahagun, fréttamaður við Los Angeles Times.
2 Viðtal við séra John Hagee í National Public Radio, 18/09/2006.

Sú spurning kemur upp, hvort þessir atburðir tengist spádómum Biblíunnar
varðandi Ísrael og endi veraldar á einhvern hátt, og ef svo er, á hvern hátt, eða ef ekki, þá
hvers vegna ekki.
Það er staðreynd að um 140 textar í Gamla Testamentinu tala um að Guð hafi
gefið Ísraelsþjóðinni Kanaansland. En það er líka staðreynd að Biblían talar ekkert um
hvort veraldlegt ríki verði sett á stofn í Ísrael eða ekki áður en Kristur kemur aftur sem
konungur konunganna og drottinn drottnanna.
Hvað þá með nútíma Ísrael, er það uppfylling spádóma Biblíunnar? Hvernig
eigum við að skilja þessa spádóma? Til þess að finna svör Biblíunnar við leit okkar
munum við fyrst líta á draumsýn Guðs fyrir Ísrael eins og hún birtist í Gamla
Testamentinu, því næst munum við líta í stuttum dráttum á hvernig forn-Ísrael uppfyllti
þennan draum, og að lokum hvernig nútíma Ísrael fellur inn í mynd Biblíunnar um Ísrael.
Draumsýn Guðs
Best er að skilja draumsýn Guðs fyrir Ísrael innan ramma sáttmálans. Yfirleitt er
litið á sáttmálann sem formbundna sáttargerð milli Guðs og fólks hans sem byggir á
fyrirheitum Guðs til fólksins og þeim kvöðum sem hann leggur á fólkið, einkum í
tengslum við helgidómsþjónustuna. Nýlegar rannsóknir hafa hinsvegar leitt í ljós að
sáttmáli hefur fyrst og fremst með vensl að gera og er lagaleg leið til að tengja óskylda
einstaklinga saman í venslahóp . . . og allt orðalag sáttmálans kemur frá sviði
fjölskylduvensla.3 Í Biblíunni er þessum tengslum lýst sem hjónabandi, eins og þegar
Guð segir við fólk sitt: ,,Ég er Guð þinn, þú ert lýður minn.”4 Þetta er einmitt kjarni
hjónabandsins og neitandi yfirlýsing jafgildir skilnaði.5 Sáttmáli Guðs er eilífur og ekki
háður framferði mannsins hvað gildi áhrærir, en ávinningur þess að vera honum trúr er
samt háður svörun mannsins.
3 Frank M. Cross, From Epic to Canon (Frá sagnkvæðum til helgirits) Baltimore: The Johns Hopkins
University Press (1998): 7, 11. Einnig Nelly Stienstra, YHWH is the Husband of His People. (Jave er
eiginmaður folks sins). Kampen, The Netherlands: Kok Pharos Publishing House, 1993; og Gordon P.
Hugenberger, Marriage as a Covenant: Biblical Law and Ethics as Developed from Malachi (Hjónaband
sem sáttmáli: Biblíulög og siðfræði á grundvelli Malakía). Grand Rapids, MI: Baker Book House, 1998.
4 Notað rúmlega 30 sinnum í Gamla Testamentinu. Sjá einnig Rolf Rendtorff, The Covenant Formula.
Edinburgh: T & T Clark (1998). R. Abma, Bonds of Love: Methodic Studies of Prophetic Texts with
Marriage Imagery (Isaiah 50: 1-3 and 54: 1-10, Hosea 1-3, Jeremiah 2-3). Asse, The Netherlands: Van
Gorcum (1999).
5 Sjá Hós. 2, 1. Skjöl frá Gyðinga-nýlendu við Elefantine í Egyptalandi 420 f.Kr. sýna á þessi orð Í Hósea
voru lagalega formúlan fyrir skilnað.

Annar algengur miskilningur er að sáttmálinn hafi einungis verið ætlaður
Gyðingunum í Gamla Testamentinu, en í kveðjuávarpi sínu til Ísrael sagði Móse m.a.
Þér standið í dag allir frammi fyrir Drottni, Guði yðar: höfuðsmenn yðar,
ættkvíslir yðar, öldungar yðar, tilsjónarmenn yðar, allir karlmenn í Ísrael, börn
yðar og konur og útlendingar þínir, sem eru í herbúðum þínum, --bæði
viðarhöggsmenn og vatnsberar þínir--, til þess að gangast undir sáttmála
Drottins, Guðs þíns, og í eiðfest samfélag við hann, er Drottinn Guð þinn gjörir
við þig í dag, til þess að hann gjöri þig í dag að sínum lýð og hann sé þinn Guð,
eins og hann hefir heitið þér og eins og hann hefir svarið feðrum þínum . . . En ég
gjöri ekki þennan sáttmála og þetta eiðfesta samfélag við yður eina, heldur bæði
við þá, sem standa hér með oss í dag frammi fyrir Drottni Guði vorum, og einnig
við þá, sem ekki eru hér með oss í dag.6
Sáttmálinn, sem Guð gerði við forfeðurna styður þetta viðhorf. Abraham var ekki
Gyðingur þegar Guð kallaði hann og gerði sáttmála við hann á grundvelli trúmennsku
hans —hann bjó í Kaldeu, núverandi Írak.7 Guð endurnýjaði hann síðar við Ísak og
Jakob. Reynsla Jakobs er sérstaklega lærdómsrík í leit okkar að svari við spurninguna
um þátt Ísraels í spádómum Biblíunnar. Á leið sinni aftur til Kanaanslands, eftir um 20
ára útlegð í Haran, stendur hann andspænis því að mæta bróður sínum sem hann hafði
svikið frumburðarréttinn frá. Í örvæntingu sinni snýr hann sér til Guðs og glímir við
hann. Þessi reynsla hans verður til þess að Guð blessar hann og gefur honum nýtt nafn,
Ísrael, sem þýðir ,glíma við,’ ,halda út,’ ,gefast ekki upp’—nafn, sem lýsir vel nýrri
reynslu hans.
Þannig var fyrsti Ísraelítinn einstaklingur sem glímdi við Guð og gafst ekki upp
fyrr en hann hafði fengið fullvissu um að Guð veitti honum viðtöku,8 og upp frá þeirri
stundu einkenndi slík reynsla fólk Guðs. Hver sem fylgdi því fordæmi fékk hlutdeild
með fylgjendum Guðs, óháð þjóðerni. Við finnum það m.a. í reynslu Kalebs
Jefúnnesonar, eins af njósnurunum 12 sem könnuðu landið. Þegar landinu var skipt milli
ættkvíslanna fékk hann einn hlut, líkt og hver ættkvísl Ísraelíta, þó hann væri ekki
Ísraelíti sjálfur. Hann var Kenisíti, þ.e.a.s. annaðhvort afkomandi Esaú9 eða af ættum
6 5. Mós. 29, 10-15.
7 Sjá Neh. 9, 7.8. Sjá einnig 1.Mós. 18, 19 þar sem sagt er að Guð útvaldi hann ,,til þess að hann bjóði
börnum sínum og húsi sínu eftir sig, að þau varðveiti vegu Drottins.” Þetta má einnig þýða ,,af því að hann
býður. . .”.
8 Sjá 1.Mós. 32, 28 og Hós. 14, 3.4.
9 Jós. 14, 6-15. Sbr. 1.Mós.36, 11.

Kanaaníta sem bjuggu í landinu þegar Abraham kom þangað.10 Ástæðan fyrir þessari
ákvörðun er tilgreind þrisvar sinnum í Jós. 14, 6-14: ,,hann fylgdi Drottni Guði sínum
trúlega.” Það var mælikvarðinn.
Guð bendir á tvær meginástæður fyrir sáttmálsgjörð sinni við Ísrael: (1) fyrirheit
hans til “feðranna,”11 og (2) löngun hans að vera með lýðnum, sem hann elskaði.12 Í því
skyni bauð hann þeim að byggja helgidóm þar sem hann gæti dvalið mitt á meðal
þeirra,13 auk þess sem hann “gaf” þeim land til að búa í.14 Landið var þó ekki einkaeign
þeirra, sem þeir gætu farið með að vild; Guð hélt eignarréttinum, en þjóðin fékk að dvelja
þar sem ,,dvalarmenn og hjábýlingar” hjá Drottni,15 og vist þeirra þar var háð því að þeir
gengju með Guði.16 Þetta var fólkinu gert ljóst við ýmis tækifæri og á ýmsum tíma sögu
þeirra. Kjör Guðs var óumbreytanlegt, en sáttmálasamband þjóðarinnar við Guð og
blessanir hans voru alltaf háð hlýðni hennar við fyrirmæli Guðs.17
En þrátt fyrir að Ísraelsþjóðinni ,,væri gefið” landið hafði hún ekki einkarétt á því,
eins og getið var hér að ofan. Þetta var í samræmi við “draumsýn” Guðs fyrir þjóðina.
Hann hafði kjörið hana til þjónustu18 en ekki sérréttinda. Í kynningu Sínaí-sáttmálans
kemur fram að Guð útnefndi þjóðina til að vera “prestaríki”19 sem bendir til að þjóðin átti
að annast meðalgöngu milli Guðs og þjóðanna. Jesaja bendir einnig á að þjóðin skyldi
vera sem ,,sáttmáli fyrir lýðinn” og ,,ljós fyrir þjóðirnar.”20 Í því augnamiði skapaði Guð
þeim aðstöðu á hernaðarlega mikilvægu landsvæði, Kanaanslandi, þar sem mestu
heimsveldin gátu ekki komist hjá því að komast í snertingu við hana og vera vitni að
kostum þess að vera sérstakur lýður Guðs.21
10 Sjá 1.Mós. 15, 19.
11 2.Mós. 6, 8; 5.Mós. 4, 37.
12 Sjá 2.Mós. 29, 45; 3.Mós. 26, 12 og 25, 38.
13 2.Mós. 25, 8 og 3.Mós. 26, 11.12.
14 3.Mós. 25, 38.
15 3.Mós. 25, 23.
16 Sjá Hós. 9, 1-3. Sama hugmynd kemur fram í Sálm. 37, 9.11.22.29.34.
17 William Dyrness, Themes in Old Testament Theology (Þemu í guðfræði Gamla Testamentisins).
Downers Grove, IL: InterVarsity Press (1979): 120
18 Jes. 41, 8-10.
19 2.Mós. 19, 6.
20 Jes. 42, 6.
21 Sjá 5.Mós. 28, 9-13a.

Þessu skilorðsbundna eðli landnámsins var haldið vakandi fyrir þjóðinni allt frá
upphafi.22 Þegar svo Móse var að búa fólkið undir dauða hans hvatti hann það til að
halda fast við sáttmálann. Hann sagði:
Sjá, ég hefi í dag lagt fyrir þig líf og heill, dauða og óheill. Ef þú hlýðir skipunum
Drottins Guðs þíns, þeim er ég legg fyrir þig í dag, að elska Drottin Guð þinn,
ganga á hans vegum og varðveita skipanir hans, lög og ákvæði, þá munt þú
margfaldast, og Drottinn Guð þinn mun blessa þig í landi því, er þú heldur nú inn
í til þess að taka það til eignar. En ef hjarta þitt gjörist frá hverft og þú verður
óhlýðinn og lætur tælast til að falla fram fyrir öðrum guðum og dýrka þá, þá boða
ég yður í dag að þér munuð gjörsamlega farast. Þér munuð þá eigi lifa mörg árin í
landi því, er þér haldið nú inn í yfir Jórdan til þess að taka það til eignar. Ég kveð
í dag bæði himin og jörð til vitnis móti yður, að ég hefi lagt fyrir þig lífið og
dauðann, blessunina og bölvunina. Veldu þá lífið, til þess að þú og niðjar þínir
megi lifa, með því að elska Drottin Guð þinn, hlýða raustu hans og halda þér fast
við hann, því að undir því er líf þitt komið og langgæður aldur þinn, svo að þú
megir búa í landinu, sem Drottinn sór feðrum þínum, Abraham, Ísak og Jakob, að
gefa þeim.23
Það var samt ekki nóg að fólkið kysi þetta í eitt skipti fyrir öll, heldur var
nauðsynlegt að lýðurinn endurnýjaði stöðugt kjör sitt. Þess vegna ávarpar Jósúa lýðinn á
sama hátt, þegar hann lagði frá sér leiðtogastörf sín:
Óttist því Drottin og þjónið honum einlæglega og dyggilega, og kastið burt
guðum þeim, er feður yðar þjónuðu fyrir handan Fljótið og í Egyptalandi, og
þjónið Drottni. En líki yður ekki að þjóna Drottni, kjósið þá í dag, hverjum þér
viljið þjóna, hvort heldur guðum þeim, er feður yður þjónuðu, þeir er bjuggu fyrir
handan Fljótið, eða guðum Amoríta, hverra land þér nú byggið. En ég og mínir
ættmenn munum þjóna Drottni.24
Reynslan
Saga Ísraels í Gamla Testamentinu er yfirleitt vel kunn. Eftir að þjóðin hafði lotið
yfirráðum dómara í um 400 ár óskaði fólkið að fá konung til að stjórna þeim í staðinn.
Þetta var ekki í samræmi við áform Guðs, en þegar fólkið flutti mál sitt fyrir Samúel og
bað um konung mislíkaði honum mjög, en Guð hvatti hann til að ,,láta að orðum [lýðsins]
í öllu því, sem þeir biðja þig um, því að þeir hafa ekki hafnað þér, heldur hafa þeir hafnað
mér, að ég skuli ekki lengur vera konungur yfir þeim.”25 Frá því augnabliki hrakaði hag
þjóðarinnar stöðugt. Eftir að þrír konungar höfðu ríkt yfir sameinuðu ríki í um 120 ár,
22 2.Mós. 19, 5.
23 5.Mós. 30, 15-20. Sjá einnig m.a. 5.Mós. 11, 26-32.
24 Jós. 24, 14.15.
25 1.Sam. 8, 7.

klofnaði það í tvennt, tíu ættkvíslir mynduðu norðurríkið Ísrael, og tvær ættkvíslir
suðurríkið Júda.
Norðurríkið varaði í um 210 ár undir stjórn 19 konunga frá 9 fjölskyldum. Allir
fengu þann úrskurð að þeir gerðu það sem var illt í augum Drottins. Árið 722 f. Kr. leið
norðurríkið undir lok eftir innrás Assýríumanna og reis aldrei upp aftur sem þjóðarheild.
Júdaríki hélt hinsvegar velli í 134 ár til viðbótar undir stjórn alls 20 konunga, sem allir
komu frá sömu fjölskyldu. Sjö þeirra fá þann vitnisburð að ,,þeir gerðu það sem var rétt í
augum Guðs, en . . .”, og um einn þeirra, Jósúa, er ekkert neikvætt sagt. Þjóðin lærði samt
ekkert af reynslu norðurríkisins, og svo kom að suðurríkið var hernumið og íbúar þess
endanlega fluttir á brott til Babýlon. Eftir 70-ára dvöl þar fengu Gyðingarnir að hverfa
aftur til heimalands síns og endurreisa það, en sjálfstæði þess var að fullu lokið.
Spámennirnir gerðu ætíð lýðnum ljóst, að ástæðan fyrir þessari hörmulegu þróun
var misbrestur fólksins að lifa í samræmi við sáttmálann. Esekíel orðar það svo: ,,Ég
gjöri við þig, eins og þú hefir gjört, þar sem þú hafðir eiðinn að engu og raufst
sáttmálann.”26 Samtímamaður hans, Jeremía, talar um ,,sáttmála minn [þ.e. Guðs] sem
þeir hafa rofið, þótt ég væri eiginmaður þeirra.”27
Það er mikilvægt að taka eftir því að það var ekki Guð sem hafnaði lýðnum,
heldur var það lýðurinn sem hafnaði Guði. Þetta er í samræmi við það sem Guð hafði
gert þeim ljóst frá upphafi..
En jafnvel þá, er þeir eru í landi óvina sinna, hafna ég þeim ekki og býður mér
ekki við þeim, svo að ég vilji aleyða þeim og rjúfa þannig sáttmála minn við þá,
því að ég er Drottinn, Guð þeirra. Og sökum þeirra vil ég minnast sáttmálans við
forfeður þeirra, er ég leiddi út af Egyptalandi í augsýn þjóðanna til þess að vera
Guð þeirra. Ég er Drottinn.28
Saga Ísraels ber því vitni að þjóðin var stöðugt í uppreisn gegn yfirstjórn Guðs og
jafnvel hafnaði henni. Að lokum kom að því að Guð viðurkenndi og staðfesti val fólksins
og gaf því skilnaðarskrá.29 Í þessu tilviki á Jeremía við reynslu norðurríkisins, Ísrael, sem
Assýríumenn hertóku og námu fólkið á brott og dreifði því um alla Assýríu. Þetta var þó
ekki í fyrsta sinn sem slíkur ,,skilnaður” átti sér stað. Aðeins nokkrum vikum eftir að
fólkið hafði heitið Guði hollustu sína við Sínaí, og Móse var enn á fjallinu í návist Guðs
26 Esek. 16, 59.
27 Jer. 31, 32b (eigin þýðing).
28 3.Mós. 26, 44.45.
29 Jer. 3, 8.

að bíða eftir sáttmálstöflunum, kom fólkið til Aron og bað hann að gera þeim ,,guð, er
fyrir oss fari”. Þegar hann svo hafði lokið gerð gullkálfsins sagði fólkið: ,,Þetta er guð
þinn, Ísrael, sem leiddi þig út af Egyptalandi.”30
Þegar Guð skýrði Móse frá þessu, sagði hann: ,,Far þú og stíg ofan, því að fólk
þitt, sem þú leiddir út af Egyptalandi, hefir misgjört.”31 Yfirleitt talaði Guð um lýðinn
sem lýð sinn, en þar sem fólkið hafði nú hafnað honum, kannaðist hann við ákvörðun
lýðsins með því að vísa ekki lengur til hans sem lýðs síns, heldur sem fólks Móse.
Þannig var það ekki Guð sem hafnaði þjóðinni, heldur var það lýðurinn sem hafnaði Guði
og forystu hans.
Nútíma Ísrael
Til þess að geta skilið hlutverk nútíma Ísrael í spádómum Bilíunnar er mikilvægt
að líta á hvernig nafnið er notað í Biblíunni og merkingu þess. Auk þess er líka þörf að
gefa gaum að samhenginu, hvernig mismunandi höfundar nota nafnið—jafnvel sami
höfundur getur notað nafnið á mismunandi hátt. Í fyrsta lagi er Ísrael hið nýja nafn
Jakobs, sem hann hlaut eftir reynsluna við Jabbok,32 það er einnig notað um þjóðina sem
afkomendur hans,33 hinn útvaldi lýður Guðs,34 og hinir sönnu fylgjendur Guðs, óháð
þjóðerni.35 Auk þess er landið allt, sem þeir bjuggu í, nefnt Ísrael,36 en eftir skiptingu
landsins er það nafn norðurríkins.37 Samhengið eitt sker úr um hvaða Ísrael textinn fjallar
um hverju sinni. Jafnframt er mikilvægt að hafa í huga hvað það var sem breytti Jakob í
Ísrael—það að hann glímdi við Guð, án þess að gefast upp.
Þetta virðist einnig vera kennimerki Ísraels í Nýja Testamentinu. Samkvæmt
höfundum þess nægir ekki að geta rakið ætt sína til Abrahams til að eiga hlutdeild í
Ísrael. Jóhannes skírari storkaði áheyrendum sínum, sem allir voru Gyðingar, er hann
sagði: ,,Látið yður ekki til hugar koma, að þér getið sagt með sjálfum yður: ,,Vér eigum
30 2.Mós. 32, 1.4.
31 2.Mós. 32, 7 (áhersla mín).
32 1.Mós. 32, 28.
33 1.Mós. 47, 27; Dóm. 11, 19; 1.Sam. 9, 16.
34 2.Mós. 4, 22.
35 Gal. 3, 7.29.
36 Jós. 11, 16; Rut 4, 7; 1.Sam. 13, 19; 2.Kon. 5, 2.4.
37 Amos 2,6; 1.Kon. 12, 19.20.

Abraham að föður.” Ég segi yður, að Guð getur vakið Abraham börn af steinum
þessum.”38 Jesús undirstrikar einnig þennan skilning, er hann segir:
,,Ég veit, að þér eruð niðjar Abrahams. Þó leitist þer við að líflata mig, því að orð
mitt fær ekki rúm hjá yður. Ég tala það, sem ég hef séð hjá föður mínum, og þér
gjörið það, sem þér hafið heyrt hjá föður yðar.” Þeir svöruðu honum: ,,Faðir vor
er Abraham.” Jesús segir við þá: ,,Ef þér væruð börn Abrahams, munduð þér
vinna verk Abrahams. En nú leitist þér við að lífláta mig, mann, sem hefur sagt
yður sannleikann, sem ég heyrði hjá Guði. Slíkt gjörði Abraham aldrei. Þér
vinnið verk föður yðar.” Þeir sögðu við hann: ,,Vér erum ekki hórgetnir. Einn
föður eigum vér, Guð.” Jesús svaraði: ,,Ef Guð væri faðir yðar, munduð þér elska
mig, því frá Guði er ég út genginn og kominn. Ekki er ég sendur af sjálfum mér.
Það er hann, sem sendi mig.”39
Páll er sama sinnis, þegar hann skrifar að ,,ekki eru allir þeir Ísraelsmenn, sem af
Ísrael eru komnir. Ekki eru heldur allir börn Abrahams, þótt þeir séu niðjar hans. . . Það
merkir: Ekki eru líkamlegir afkomendur hans Guðs börn, heldur teljast fyrirheitsbörnin
sannir niðjar.”40 Einnig sagði hann: ,,Þér sjáið þá, að þeir sem byggja á trúnni, þeir eru
einmitt synir Abrahams. . . En ef þér tilheyrið Kristi, þá eruð þér niðjar Abrahams,
erfingjar eftir fyrirheitinu.”41 Þetta var samt ekki ný kenning; grundvöll hennar má finna
í Gamla Testamentinu. Þegar Guð gerði sáttmálann við Ísraelslýðinn við Sínaífjall
útnefndi hann þá til að vera prestaríki, en það fól í sér að þeir áttu að vinna fyrir aðrar
þjóðir og með þeim. Jesaja víkkar starfssvið þjóðarinnar þegar hann bendir á, að Guð
útnefndi hana til að vera sáttmáli fyrir lýðinn,42 og ,,á þeim degi munu þessir þrír taka
saman, Ísrael, Egyptaland og Assýría, og vera blessun á jörðinni miðri,”43 og musterið
skyldi vera bænahús ekki aðeins fyrir Ísraelsþjóðina heldur fyrir allar þjóðir þar sem þær
gætu fært fórnir sem væru Guði þóknanlegar á altari hans.44
Þessi opna afstaða til annarra þjóða virðist hafa farið framhjá leiðtogum Gyðinga.
Gott dæmi um þetta má finna í áritun, sem fannst í innri hluta musterisgarðsins á tíma
Jesú. Þar stóð: ,,Enginn utanaðkomandi45 má fara inn fyrir þetta umgirta svæði
musterisins. Hver sem verður uppvís af því á einungis við sjálfan sig að saka fyrir
38 Matt. 3, 9.
39 Jóh. 8, 37-42.
40 Róm. 9, 6-8.
41 Gal. 3, 7.29.
42 Jes. 42, 6 (Eða: mannlegan sáttmála).
43 Jes. 19, 24.
44 Jes. 56, 7.
45 Bókstaflega ,,Enginn af öðrum kynstofni.”

óumflýjanlegan dauða sinn.” Gyðingarnir misstu ekki aðeins sjónar af að vera opnir
gagnvart öðrum, heldur útilokuðu þeir sig sjálfa frá nærveru Guðs þar sem þeir höfnuðu
bæði návist hans og yfirstjórn hans. Þetta gerðist a.m.k. þrisvar í sögu þeirra: fyrst, stuttu
eftir reynsluna við Sínaífjall, þegar lýðurinn fullyrti að gullkálfurinn væri sá guð, sem
hefði leitt þá út úr Egyptalandi,46 síðan þegar þeir kröfðust þess af Samúeli spámann að
láta þá fá konung til að ríkja yfir þeim. Guð hvatti Samúel að verða við beiðni þeirra, þar
sem ,,þeir hafa ekki hafnað þér, heldur hafa þeir hafnað mér, að ég skuli ekki lengur vera
konungur yfir þeim.47 Að lokum við ,,réttarhöldin” yfir Jesú frammi fyrir Pílatusi lýstu
þeir yfir: ,,Vér höfum engan konung nema keisarann.”48 Þetta er sú afstaða sem Jesús
vitnar til, þegar hann fjallar um hyrningasteininn, sem byggingamennirnir höfnuðu.49 Sá
steinn varð að hrösunarhellu fyrir þá, sem trúa ekki og eru orðinu óhlýðnir,50 þó svo að
þeim hafði verið trúað fyrir orði Guðs.51 Af þeim sökum sagði Jesús, að umsjá
víngarðsins væri tekin úr höndum þeirra [þ.e. leiðtoganna]52 og falin hóp manna, sem
myndu tryggja ávöxt hans.53
Pétur bendir á að þessi ,,nýi” hópur samanstandi af öllum þeim sem trúa, óháð
þjóðerni þeirra.54 Yfirlýsing Gamla Testamentisins um ,,útvalningu”55—,,Þér eruð
útvalin kynslóð, konunglegt prestafélag, heilög þjóð, eignarlýður [Guðs]”—er nú notuð
um þá sem hafa verið kallaðir ,,frá myrkrinu til [hans] undursamlega ljóss, þrátt fyrir að
þeir hefðu áður verið ,,ekki-lýður” eru þeir nú orðnir ,,Guðs lýður.”56
Hvað þá með Ísraelsþjóðina? Hvað varð um hana? Hefur Guð hafnaði henni
algjörlega? Hefur kristin kirkja komið í stað Ísraels sem útvalin þjóð Guðs? Það er
engin vísbending í Gamla eða Nýja Testamentinu um að Guð hafi nokkru sinni hafnað
Gyðingaþjóðinni. Þeir textar sem koma næst því eru fyrst og fremst sá, sem vitnað var í
hér að ofan, um að umsjá ,,víngarðsins” yrði tekin frá leiðtogum Gyðinga og falin nýjum
46 Sjá 2.Mós. 32, 4.
47 1. Sam. 8, 7.
48 Jóh. 19, 15.
49 Matt. 21, 42; 1.Pét. 2, 6.
50 1.Pét. 2, 7.8.
51 Róm 3, 2.
52 Matt. 21, 43. Fertugasta og fimmta versið bendir á að leiðtogarnir skildu að Jesús átti við þá. Ekkert í
textanum bendir til þess, að þjóðinni væri hafnað.
53 Gríska orðið fyrir þjóð er hér e;qnoj, sem vísar fyrst og fremst til hóps einstaklinga, sem eru tengdir
vegna skyldleika, menningar og siða, en ekki endilega þjóðernis.
54 1.Pét. 2, 7.9.10.
55 Sjá 2.Mós. 19, 6.
56 1.Pét. 2, 9.10.

hóp manna og kvenna, sem tryggðu ávöxt hans, og síðan þegar Jesús yfirgaf musterið í
síðasta sinn og sagði: ,,Jerúsalem, Jerúsalem! Þú sem líflætur spámennina og grýtir þá,
sem sendir eru til þín! Hversu oft vildi ég safna börnum þínum, eins og hænan safnar
ungum sínum undir vængi sér, og þér vilduð eigi. Hús yðar verður í eyði látið.”57
Samkvæmt þessu fjarlægði Guð návist sína frá þeim til að verða við augljósum vilja
þeirra. Svipað hafði gerst við Sínaífjall þegar Guð kannaðist við og virti val fólksins, er
það sneri hollustu sinni til gullkálfsins.58 Jeremía skýrir einnig frá því að Guð hafi gefið
Norðurríkinu, Ísrael, skilnaðarbréf þegar það gerði uppreisn gegn Guði.59 Það sýnir að
Guð þröngvar návist sinni ekki upp á neinn þann, sem vill ekkert með hann hafa að gera.
Guð hefur gefið manninum—og þjóðum—frjálsan vilja og frjálst val, jafnvel til að hafna
honum, og hann virðir það val, óháð því hve sárt hann tekur því.60 Af þeim sökum sjáum
við Jesú yfirgefa musterið í síðasta sinn. Leiðtogarnir höfðu látið vilja sinn í ljós, og
Guð virti hann.
Ýmsir telja að Guð hafi hafnað Gyðingunum sem þjóð þegar Stefán var grýttur
vegna trúar sinnar.61 Vitnisburður textans virðist þó ekki styðja þá skoðun. Jesús var
sjálfur Gyðingur, allir lærisveinar hans ásamt fyrstu fylgjendum hans. Á kveðjustundinni
fól hann svo lærisveinunum að vera vitni sín meðal sinna eigin, áður en þeir færu til
annarra hluta jarðarinnar.62 Þeir fóru að fyrirmælum hans, og fjöldi Gyðinga tók við
kristinni trú, fyrst 3.000 á hvítasunnudaginn,63 síðan jókst fjöldinn daglega.64 Jafnvel
margir prestanna, sem höfðu áður staðið gegn Jesú, tóku trú.65 Þegar Páll hóf starf sitt
leitaðist hann ávallt við að byrja á hverjum stað meðal Gyðinganna í samkunduhúsi
staðarins. Afleiðingin varð sú að margir Gyðingar, þ.á.m. margir farísear, sameinuðust
hinni sívaxandi hreyfingu.66 Áætlað hefur verið að af u.þ.b. 30.000 íbúum Jerúsalem á 1.
öld e.Kr. hafi um 20.000 verið fylgjendur Jesú.67
57 Matt. 23, 37.38.
58 Sjá 2.Mós. 32, einkum 7. og 8. versið.
59 Jer. 3, 6-8.
60 Sjá t.d. Hós. 11, 8.
61 Post. 7, 54-60.
62 Post. 1, 8.
63 Post. 2, 41.
64 Post. 2, 47.
65 Post. 6, 7.
66 Post. 13, 5.43.44; 14, 1; 15, 5.
67 Jacques Doukhan, Israel and the Church, Peabody, MA (2002): 29.

Hefur kristin kirkja komið í stað Gyðinganna eftir Krist? Svarið er ótvírætt NEI.68
Páll bendir þó á að ,,ekki er sá Gyðingur, sem er það hið ytra . . . en sá er Gyðingur, sem
er það hið innra.”69 Síðan spyr hann hvort einhver ávinningur sé þá fólginn í því að vera
Gyðingur, og svarar svo sjálfum sér, að það sé virkilegur ávinningur, samt ekki varðandi
frelsun, heldur í því að ,,þeim hefur verið trúað fyrir orðum Guðs”70, þó ekki til einkanota
heldur til að deila þeim með öðrum. Að öðru leyti eru allir jafnir fyrir Guði, því allir hafa
syndgað og þarfnast náðar Guðs.71 Guð kallar alla,
ekki aðeins úr flokki Gyðinga, heldur og úr flokki heiðingja. Eins og hann líka
segir hjá Hósea: ,,Lýð, sem ekki var minn, mun ég kalla minn, og þá elskaða, sem
ekki var elskuð, og á þeim stað, þar sem við þá var sagt: ,,þér eruð ekki minn
lýður, þar munu þeir verða kallaðir synir Guðs lifanda,””72
því ,,hver sem ákallar nafn Drottins, mun hólpinn verða.”73 Páll lýkur svo röksemdafærslu
sinni með því að benda á að ,,forherðing er komin yfir nokkurn hluta af Ísrael og
varir þangað til heiðingjarnir eru allir komnir inn. Og þannig mun allur Ísrael frelsaður
verða.”74 Hér bendir Páll á að hinn sanni Ísrael sé blanda af Gyðingum og heiðingjum,
sem hafa veitt frelsun í Kristi viðtöku. Hvorugur hópurinn virðist hafa sérstöðu. Þetta
var erfitt fyrir marga í frumsöfnuðinum að skilja á tímum Páls, og það vefst fyrir mörgum
enn í dag.
Ef litið er á Ísrael í dag kemur í ljós að þjóðin er mestmegnis veraldleg.
Samkvæmt hagskýrslu teljast einungis um 16% trúaðir eða rétttrúaðir (orþódox), um 12%
fylgja hefðbundinni trúarsiðum, um 27% eru trúaðir að nafninu til, og um 45% telja sig
veraldlega. Á þeim grundvelli virðist þjóðin ekki uppfylla þær grundvallarkröfur, sem
Guð hefur sett til að geta verið lýður Guðs, sem lifir í samræmi við leiðbeiningar hans,.en
samkvæmt vitnisburði Biblíunnar er það einmitt frumskilyrði dvalar þeirra í landinu. En
þrátt fyrir að þjóðin hafi þannig fyrirgert forréttindum sínum að vera sérstakt sýnishorn
Guðs fyrir heiminn, þá er hún samt aðnjótandi kærleika hans og umhyggju og hefur sama
aðgang að náð Guðs og frelsun eins og aðrir einstaklingar. Þegar þeir veita því viðtöku
hafa þeir auk þess þann aðstöðumun að þeim var upphaflega falið orð Guðs til varðveislu
68 Sjá 3.Mós. 26, 44.
69 Róm. 2, 28.29.
70 Róm. 3, 2.
71 Róm. 3, 9.22-24; 10, 12.
72 Róm. 9, 24-26.
73 Róm. 10, 13.
74 Róm. 11, 25.26 (áhersla mín).
og þeir hafa notið návistar Guðs á meðal þeirra, bæði í musterinu á tíma Gamls
Testamentisins og síðar í persónu Jesú Krists.

Lokaorð
Hver er þá niðurstaðan, og hver er hlutur nútíma Ísrael í áformum Guðs? Rifjum
upp aðalatriðin. Upphaflega var það ósk Guðs, að allt mannkyn kannaðist við hann sem
Guðs þeirra, og hann mætti búa mitt á meðal mannanna og blessa þá. Þegar maðurinn
neytti þess frjálsa vilja, sem Guð hafði áskapað honum, og kaus að hafna boði Guðs, varð
Guð við ósk þeirra og leyfði þeim að fara sínar eigin leiðir. Þetta breytti samt ekki
upphaflegu áformi Guðs um að vera á meðal þeirra og blessa þá, en Guð varð að laga
aðferð sína að breyttum aðstæðum og breyttu viðhorfi mannanna. Við finnum því, að
Guð útvaldi einstakling, Abraham, sem var trúfastur fylgjandi hans, og gerði hann að
forföður þjóðar, sem Guð óskaði að yrði sýnikennsla fyrir heiminn um kosti þess að vera
,,fólk Guðs”.

Því miður brást þjóðin þessu kalli, þar eð hún fór að líta á návist og blessanir
Guðs sem einkarétt og einangraði sig frá umhverfinu, sem hún átti að vitna til. Jafnframt
leit hún á blessanir Guðs sem sjálfsagðar, vegna þess að hún var ,,þjóð Guðs”, en henni
láðist að uppfylla þau margítrekuðu skilyrði, sem Guð hafði sett fyrir blessununum:
þjóðin skyldi velja að lúta yfirráðum Guðs og vera fús að lifa í samræmi við leiðsögn
hans. Hvað eftir annað sýndi hún í orðum og athöfn að hún óskaði ekki eftir að mæta
þessum skilyrðum. Eftir margteknar viðvaranir og ótal tækifæri, kom að því að Guð varð
við óskum þjóðarinnar og fól hópi einstaklinga, sem samanstóð jafnt af Gyðingum sem
og öðrum þjóðum, að vera vottar sínir. Þar væru allir jafnir og hefðu það sameiginlegt,
að þeir hefðu persónulega kosið að fylgja leiðum Guðs. Nútíma Ísrael er fyrst og fremst
veraldlegt ríki, og aðeins lítið brot íbúanna telur sig vera trúaða, og jafnvel þeir líta á
trúna einungis sem menningaratriði, en ekki sem persónulegt samband við Guð, en það er
einmitt frumskilyrði þess að geta talist þjóð Guðs, samkvæmt Biblíunni.
Þetta þýðir samt ekki að Guð hafi hafnað þjóðinni, heldur hefur hann aftur lagað
starfsaðferð sína að breyttum viðhorfum. Jesús sagði eitt sinn sögu sem varpar ljósi á það
mál.

Venjulega er vísað til hennar sem sögunnar um glataða soninn, en í raun er hún
frekar um undraverðan föður. Öðrum syni hans finnst hann hafi misst af svo mörgu, og
heimurinn virðist hafa upp á svo margt gott að bjóða, að hann er ekki lengur ánægður að
vera bara heima og ákveður að fara að heiman. Faðir hans virðir val hans og gefur
honum jafnvel eignarhlut hans. Hvernig hann notar fjármunina, er hans eigin ábyrgð.
Sagan segir að hann eyði þeim í ýmislegt sem virðist veita honum stundarfróun en er
langtíma tjón. Að lokum, þegar hann hefur glatað öllu sem hann á, og hann fer að líða
skort, ákveður hann að hverfa heim. Þegar hann nálgast heimili sitt kemur faðir hans
hlaupandi á móti honum og tekur við honum sem heiðursgesti. Hann gefur honum meðal
annars hring, sem var oft notaður til að innsigla skjöl með, en var jafnframt merki um
ábyrgðarstöðu innan fjölskyldunnar. Með þessu veitti faðirinn honum fulla inntöku inn í
fjölskylduna á ný, þrátt fyrir brot hans. Sagan lýsir því hvernig Guð tekur á börnum
sínum, sem eru á villigötum, þegar þau snúa aftur til hans. Í þetta sinn eru það
Gyðingarnir, sem höfðu firgefið yfirráðasvæði Guðs og ákveðið að fara sínar eigin leiðir.
Í stað þess að koma með ásakanir og ádeilur fagnar Guð og býður þá velkomna heim.
Jafnframt býður hann þeim sem hvergi hafa farið að samfagna heimkomu týnda sonarins.

 

Guðmund Ólafsson, Ph. D.
Calistoga, Kaliforníu

Fengið af www.adventistar.is